Yumurtalık Kistleri
Yumurtalık kistleri (over kisti) oluşumları ve tedavisi farklı birçok kist tipini içeren genel bir terimdir. Yumurtalık kistleri tedavisi ilaçla, açık ya da kapalı yumurtalık kisti ameliyatı ile yapılabilmektedir.
Folikül kistleri kadınlarda özellikle ultrason sırasında sık rastladığımız yumurtalık kistidir. Genellikle küçük boyutlu olan bu yumurtalık kistleri klinik belirti vermeyebilir. Büyük boyutlu yumurtalık kistleri ise karın ağrısı yapabilir. Yumurtalık kistleri over dokusu içinde kalın ya da ince duvarlı içi sıvı dolu oluşumlardır. Kist sadece yumurtalıklarda değil vücudun birçok yerinde oluşabilir. Yumurtalık kistleri çok çeşitli farklı patolojik tanıları olan kistlerdir.
Yumurtalık kistleri saptandığında görüntüleme özelliklerine göre takip ya da tedavisi gerekebilir.
Yumurtalık kistleri neden olur?
Yumurtalık kistlerinin en sık nedeni hormonal düzensizliklerdir. Her yumurtlama döneminde overlerde yumurta hücresi taşıyan folikül denen içi sıvı dolu yapı oluşur. Folikül zarı iki adet dönemi ortasında yırtılır. Bu yırtılma sonucu folikül içindeki yumurta serbest kalır. Serbest kalan yumurta tüplere tutunarak içeri girer. Burada döllenme olursa rahme ulaşıp tutunarak gebeliği başlatır. Döllenme olmaz ise adet ile birlikte dışarı atılır.
Eğer kadında hormon bozukluğu varsa olgunlaşmış folikül zarında yırtılma olmaz. Folikül zarı çatlamaz ise boyutu artarak içi sıvı dolu yumurtalık kistlerine dönüşür. Bu yapıya folikül kisti denir.
Yumurtalık kistlerinin belirtileri nelerdir?
Yumurtalık kistleri çoğunlukla belirti vermez. Genellikle ultason tetkiki sırasında tesadüfen saptanır. Kistin belirti vermesi genellikle boyut artışı, patlama ya da kanama sonucu olur. En sık belirtisi alt batında ağrıdır. Ağrı genellikle kistin boyutunda artma ya da kist duvarının yırtılması ile meydana gelir. Ayrıca kist içine kanama olursa da ağrı hissedilebilir.
Yumurtalık kistleri patlarsa genellikle akut gelişen şiddetli bir ağrı yaşanır. Kistin patlaması ile ultrasonda alt batında bir miktar kanamaya bağlı sıvı görülür.
Eğer büyük boyutlu olursa yumurtalığın kendi etrafında dönmesine neden olarak beslenmesini bozar. Bu duruma over torsiyonu adı verilir. Şiddetli ağrı atakları ile belirti verir. Acil bir durumdur ve hemen tedavi edilmesi gerekir. Yumurtalık kistleri tedavisinde geç kalınır ise yumurtalık kaybedilebilir.
Büyük boyutlu yumurtalık kistleri idrar kesesine bası yaparak sık idrara çıkma şikayetine yol açabilir. Yumurtalık kistleri barsaklara bası yapabilir. Bu durumda şişkinlik ve sindirim sistemi şikayetlerine neden olabilir.
Bazı yumurtalık kistleri hormonal problemlere neden olarak adet düzensizliği oluşturabilir. Belirtiler yumurtalık kistleri tedavisi ile gerileyecektir.
Yumurtalık kistleri nelerdir?
İnklüzyon Kisti: Overin seröz inklüzyon kistleri küçük iyi huylu kistlerdir. Yumurtalığın yüzey epitelinden gelişir. Fonksiyonel değildir. Düzgün cidarlı, içinde bölme ya da katı komponent olmayan kistlerdir. Genellikle belirti vermezler. Ultrasonda fark edilemeyebilir.
Folikül Kisti: Yumurtalık kistleri içinde en sık karşılaşılan kistlerden biri folikül kistleridir. Her ay yumurtalama döneminde folikül çatlar ve yumurtalama olur. Eğer folikül çatlamaz ise boyutu artarak büyür. Bu durumda yumurta içinde kistik bir şekilde görünür. Folikül boyutu 2,5 cm üzerine çıktığında folikül kisti olarak ifade edilir. Folikül kistleri genellikle tek taraflı olup herhangi bir şikayet oluşturmazlar. Bu tip yumurtalık kisti ultrason takiplerinde çoğunlukla kendiliğinden kaybolur.
Korpus Luteum Kisti: Yumurtanın içinde bulunduğu folikül zarı yırtıldıktan sonra korpus luteum denen yapıya dönüşür. Korpus luteum foliküle oranla daha kalın ve düzensiz duvarlıdır. İçeriği daha yoğun olur. Korpus luteum overde progesteron üreten bir yapıdır. Renkli doppler ultrasonda halkasal tarzda kanlanması vardır. Eğer gebelk oluşmaz ise korpus luteum adet sonuna doğru küçülür. Eğer küçülmez ve içine kanama olursa boyutu artarak kistik bir yapı halini alır. Bu kistik yapıya korpus luteum kisti denir. Yumurtalık kistlerinden bazıları da bu türde kistlerdir.
Folikül ve korpus luteum kistleri fonksiyonel yumurtalık kistleridir. Korpus luteum kistleri folikül kistlerine oranla genellikle daha büyük olur. Korpus luteum kistleri ani başlayan karın ağrısına sebep olabilir. Kistin boyutu arttıkça zarı yırtılıp kanayabilir. Kanama hem kist içi hem de kist dışına olabilir. Kist içi kanama daha sık olmaktadır. Kist içine kanama sonrası kist hacmi artarak yırtılabilir. Bu yırtılma olayına kist rüptürü adı verilir. Ultrasonda rüptüre olmuş korpus luteum kisti dış gebelik ile görünüm olarak karışabilir.
Teka Lutein Kisti: Teka lutein kisti gebelikte görülen yumurtalık kistleridir. Gebelikte kanda artan Beta-HCG hormuna bağlı gelişir. Bu kistler büyük boyutlu ve fonksiyoneldir. Bazen tüp bebek tedavisi sırasında da yumurtalıkların uyarılmasına bağlı görülebilir. Bu tür yumurtalık kistlerinde boyut artışı, kist içine kanama, kist zarında yırtılma ve yumurtalığın kendi etrafında kıvrılması (over torsiyonu) görülebilir. Tüm bu istenmeyen durumlar kist boyutu ile yakından ilişkilidir.
Gebelik Luteoması: Bu tip yumurtalık kistleri gebelk sırasında yüksek Beta-HCG etkisine baplı meydana gelir. Tek taraflı ve katı görünümlüdür. Gebelik sona erdiğinde Beta-HCG hormonundaki düşme sonucu genellikle geriler ve kaybolur.
Çikolata Kisti (Endometrioma): Çikolata kisti rahim içi zarın yumurtalıklarda olması sonucu gelişen kistlerdir. Çikolata kisti denmesinin nedeni kist içine tekrarlayan kanamalar sonrası içeriğin çikolata benzeri bir görünüm almasıdır. Çikolata kistleri genellikle belirti vermez. Ancak boyut artışı ve kist içine kanama olduğunda alt batın ağrısı yaratabilir. Çikolata kistleri yumurtalıklarda yapışıklık oluşturarak kısırlık nedeni olabilmektedir.
Dermoid Kist: Dermoid kist genç bayanlarda görülen içinde yağ, diş, saç bulunan kistlerdir. Ultrasonda böyle bir yumurtalık kisti genellikle beyaz ve buna yakın renkte görülecektir. Çünkü içerisinde yağ bulunur. MR görüntüleme ile kist içinde yağ varlığı doğrulanabilir.
Yumurtalık Kistadenomu: Yumurtalık kistadenomu iyi huylu kistik over kitlesidir. Bunların kötü huylu olanlarına kistadenokarsinom denir. İyi huylu yumurtalık tümörlerinin yaklaşık dörtte biri seröz kistadenomlardır. Bu kistler genellikle 45-50’li yaşlarda görülür. Bu tip yumurtalık kistleri ince duvarlı, bölmeli sıvı dolu kitleler şeklindedir. Müsinöz kistadenom ise diğer bir çeşit kistadenomdur. Seröz olanlara göre daha büyük yumurtalık kistleri oluşturur. Çapı 20-25 cm’ye kadar olabilir. Bazen tüm batını doldururlar. İçlerinde seröz olana göre daha yoğun kıvamlı bir sıvı vardır.
Apse: Apseler genellikle pelvik inflamatuar hastalık sonrası yumurtalık ya da tüplerde gelişebilir. Bazen de apandisit ya da divertikülit gibi hastalıklar sırasında ve sonrasında görülebilmektedir. Kistler bazen enfekte olabilir. Enfekte yumurtalık kistleri tedavisi yapılmaz ise ilerleyerek apseye dönüşebilir. Apseler ince ya da kalın cidarlı, içlerinde iltihaplı sıvı olan kistik yapıda oluşumlardır. Yumurtalık apsesi durumun da batında ağrı yanında, bulantı, kusma ve ateş gibi klinik belirtiler görülebilir.
Yumurtalık kistleri tedavisi İstanbul’da nasıl yapılır?
Yumurtalık kistleri tedavisi İstanbul’da saptanan kistin tipi, özellikleri ve boyutuna göre planlanır. Yumurtalık kistlerinin çoğu küçük boyutlu basit kistlerdir. Basit yumurtalık kistleri ultrason ile takip edilir. Takip sırasında bu tip yumurtalık kistlerinin çoğu kendiliğinden kaybolur.
Eğer ultrason takibi sırasında boyut artışı olursa tedavi gerekebilir. Basit kist boyutu eğer 5 cm’den küçükse takipte ya kaybolur ya da doğum kontrol hapları ile küçülebilir. Yumurtalık kistleri tedavisi yapılırken medikal tedaviye rağmen kistler büyüyorsa cerrahi olarak çıkarmak gerekebilir. Eğer kist boyutu 8 cm’nin üzerinde ise hasta değerlendirilerek kist genellikle cerrahi olarak çıkarılır.
Yumurtalık kistlerinden bir kısmı içinde septa dediğimiz bölmeler ve katı lezyon içerebilir. Bu tip kistler varsa MR görüntüleme yapılarak kistin iyi ya da kötü huylu olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır. Lenf bezlerinde büyüme olup olmadığına bakılır. Sonuçta kistin boyutu, ne olduğu ve görüntüleme bulguları doğrultusunda hasta değerlendirilerek gerek duyulduğu taktirde ameliyat planı yapılır.